Ahlat'ta Türk büyüklerinin mezarlarının tespitine yönelik çalışma yapıldı
Bitlis’in Ahlat ilçesinde “Türk Büyüklerinin Mezarlarını Tespit Etmeye Yönelik Yüzey Araştırması” yapıldı.
Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Kulaz bilimsel danışmanlığı ve Ahlat Müze Müdürlüğü başkanlığında Ahlat’taki tarihi mezarlıklarda Türk Büyüklerinin Mezarlarını tespit etmek amacıyla yüzey araştırması gerçekleşti.
İçinde sanat tarihçisi, arkeolog, epigrafi uzmanı ve restoratörlerin bulunduğu 17 kişilik ekip Ahlat’taki tarihi mezarlıklarda çalışma yürüttü.
Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı ve Eski Ahlat Şehri Kazı Başkanı Kulaz, yapılan çalışmalar ve araştırmalar sonrasında Ahlatşahların kurucusu Sökmen El Kutbi ile Süleyman Şah’ın babası Kaya Alp’in mezarının Ahlat’ta olduğuna dair bir çok tarihi kaynakta veriye ulaştıklarını fakat mezarlarına dair bir buluntuya ulaşamadıklarını söyledi.
Konuyla ilgili gazetecilere açıklama yapan Kulaz, tarihi kaynaklardaki verileri de dikkate alarak bir yüzey araştırması yaptıklarını belirterek, “2022 yılı içerisinde hem halkın beklentileri hem de tarihi kaynaklardaki verileri dikkate alarak Kültür Bakanlığı’ndan Türk Büyüklerinin Ahlat’taki mezarlarını bulmaya yönelik bir yüzey araştırması talebinde bulunduk. Gelen izin doğrultusunda da çalışma gerçekleştirdik. Oluşturduğumuz ekiple Kayı Mezarlığı, Kale Mezarlığı, Selçuklu Meydan Mezarlığı, Kırklar Mezarlığı, Hasan Padişah (Hasan Aka) Kümbeti ve etrafındaki mezarlıklar, Çifte Hamam etrafındaki mezarlıklar başta olmak üzere Ahlat’taki tüm mezarlıklarda ekibimizle birlikte çalışma gerçekleştirdik. Bu çalışmaya ek olarak bir de tarihi kaynakları, tarihçi ekip üyelerimizle birlikte inceleme fırsatı bulduk” dedi.
Kulaz, incelediğimiz tarihi kaynaklarda “Kızılboğa’nın mezarının Ahlat’ta değil Van Erçek’te olduğuna dair bilgiler tespit ettik”
Kazı Başkanı Kulaz, yapılan çalışmalar doğrultusunda daha önce burada mezarı olduğu söylenen Süleyman Şah’ın dedesi Kızılboğa’nın mezarının Ahlat’ta değil Van Erçek’te olduğunu tespit ettiklerini belirterek, “Cam-ı Cemil Ayin’de yani Hasan Bin Mahmut El Bayati’ni 1480’lerde ele aldığı eserinde Kızılboğa’nın Mahan’dan Ahlat’a gelmek üzere yola çıktığı ve Erçek Gölü etrafına yerleşerek burada 1220 tarihinde vefat ettiği belirtilmektedir. Yazıcıoğlu Ali’nin eserinde de aynı şekilde bir izahat söz konusu zaten Evliya Çelebi’de Kızılboğa’nın mezarıyla ilgili Ahlat’ta olduğuna dair bir bilgi sunmuyor.” Dedi.
Kulaz, “Süleyman Şah’ın babası Kaya Alp’in mezarının Ahlat’ta olduğuna dair veri var”
Kazı Başkanı Kulaz, Süleyman Şah’ın babası Kaya Alp’in mezarının Ahlat’ta olduğuna dair bir çok tarihi kaynakta veri olduğunu ifade ederek, “Özellikle Hasan Bin Mahmut El Bayati, Yazıcıoğlu Ali ve Evliya Çelebi, Kaya Alp’in mezarının Ahlat’ta olduğuna hem fikirler. Bizde buna yönelik bir çalışma başlattık. Bunun dışında aynı şekilde Ahlatşahların (Sökmenşahlar - Ermenşahlar) kurucusu Sökmen El Kutbi’nin Kuzey Suriye’deki seferi sırasında şehit düştüğü ve na’şının da Ahlat’a getirilerek defnedildiği yazılı. Buna yönelik çalışmamız da oldu. Ancak hem 1230 yılında Ahlat’ta vefat ettiği kayıtlarda geçen Kaya Alp hem de 1111’de vefat ettiği anlaşılan Sökmen El Kutbi’nin mezarlarına dair bir veri elimize geçmedi. Bunların dışında diğer Türk Büyüklerinin mezarlarını da bulmaya yönelik çalışma yaptık ancak şimdilik elimizde bir veri yok. Belki kazı, sondaj çalışmalarından sonra eğer toprak altındaysa bulunma ihtimali var. Ancak ahlatta yaşanan depremler ve savaşlar neticesinde tahrip olmuş durumda da olabilirler. Bu nedenle Türk Büyüklerine ait mezarların tespiti biraz da bundan sonra yapılacak çalışmalara bağlı diyebilirim” dedi.
Kulaz, “Türk Büyüklerinin hatırasına makam oluşturma önerilebilir”
Kulaz, “Bu çalışmalardan sonra belki şu öneride bulunma imkanımız olabilir kesin olarak Ahlat’ta defnedildiği anlaşılan Kaya Alp ve Sökmen El Kutbi başta olmak üzere Türk Büyüklerinin hatırasına Evliya Çelebi’nin verdiği konum ve halkın belleği ve beklentisi dikkate alınarak makam oluşturma önerilebilir. Bu da ilerleyen zamanlarda belki gerçekleşebilir. Dediğim gibi Ahlat’ta 7 kadar tarihi mezarlık var. Bu tarihi mezarlıklarda yapılacak detaylı çalışmalar sonucu Türk büyüklerine ait özellikle Evliya Çelebi’nin belirttiği mezarların günümüze gelme durumu var mı yok mu, tespit edilebilir mi kesin karar verildikten sonra bu konuda bir makam oluşturma önerisi gerçekleşebilir. “ dedi.